Αίτια και επιβαρυντικοί παράγοντες
Το κύριο αίτιο της δημιουργίας των κατακλίσεων, είναι η ισχαιμία που προκαλεί τοπικά ασκούμενη πίεση. Η πίεση ασκείται σε διάφορα σημεία του σώματος του ασθενούς κατά την κατάκλισή του, συμπιέζει τα αιμοφόρα αγγεία της περιοχής, με αποτέλεσμα ελάττωση ή και διακοπή της μικροκυκλοφορίας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται τοπική ισχαιμία, ελλιπής απομάκρυνση των προϊόντων του μεταβολισμού και κακή θρέψη των ιστών. Η παραμονή αυτών των συνθηκών μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί σταδιακή νέκρωση των ιστών και δημιουργία των ελκών από κατάκλιση. Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η ηλικία, οι χρόνιες παθήσεις (σακχαρώδης διαβήτης κ.λ.π.), η διαταραχή της θρέψης, η διαταραχή βασικών αιματολογικών παραμέτρων (Ht, Ηλεκτρολύτες κ.λ.π.) που αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας των κατακλίσεων και καθυστερούν την επούλωση.

Ομάδες ασθενών υψηλού κινδύνου για εμφάνιση κατακλίσεων

• Ηλικιωμένοι
• Ατομα με μειωμένη κινητικότητα.
• Ασθενείς με μειωμένη κινητικότητα και διαταραχή θρέψης, βαριά αναιμία, χρόνιοι αναπνευστικοί, καρκινοπαθείς, διαβητικοί κλπ.
• Ορθοπεδικοί ασθενείς με κατάγματα λεκάνης σπονδυλικής στήλης, και κάτω άκρων.
• Νευροχειρουργικοί ασθενείς σε ακινησία.
• Ασθενείς εντατικών μονάδων (ΜΕΘ).
• Τετραπληγικοί, παραπληγικοί ασθενείς.

Τα στάδια του έλκους
Τα σταδια του έλκους μας βοηθάνε στην εκτίμηση της βαρύτητας της κατάκλισης και μας προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσουμε. Έχουν προταθεί πολλά μοντέλα για τα στάδια των κατακλίσεων. Η EPUAP προτείνει σαν βασικό στοιχείο για το βάθος καταστροφής των ιστών -Thickness classification- σε τέσσερα στάδια, σύμφωνα με τα ακόλουθα:

• Στάδιο 1:Ερύθημα δέρματος που δεν υποχωρεί παρά την άρση της πίεσης για περισσότερο από 20΄- 30΄. Οίδημα – Πόνος - Ακέραιο δέρμα.
• Στάδιο 2: Δερματική βλάβη μερικού πάχους που περιλαμβάνει την επιδερμίδα, το δέρμα, ή και τα δύο. Το έλκος είναι επιφανειακό και παρουσιάζεται κλινικά ως εκδορά ή φλύκταινα.
• Στάδιο 3: Βλάβη ολικού πάχους δέρματος ή/& καταστροφή ή/& νέκρωση του υποδόριου ιστού.
• Στάδιο 4: Εκτενής καταστροφή ιστών, με βλάβη στους μύες, ή/& τους τένοντες, ή/& τα οστά.

Διαβάθμιση με βάση το χρώμα του έλκους:

• άσπρο (έναρξη επιθηλιοποίησης)
• κόκκινο (κόκκινος κοκκιώδης ιστός)
• κίτρινο (κίτρινη μαλακή νέκρωση ή/ και λιπώδης ιστός)
• μαύρο (μαύρη σκληρή νέκρωση)

Η εκτίμηση μιας κατάκλισης θα μας βοηθήσει να εφαρμόσουμε την κατάλληλη νοσηλευτική αγωγή για τη γρήγορη και ασφαλή αποκατάσταση της υγείας του ασθενή, την αποφυγή επιπλοκών και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του. Στο έργο αυτό απαραίτητη είναι η σωστή συνεργασία μεταξύ ιατρών, νοσηλευτών, διαιτολόγων, φυσιοθεραπευτών κ.λ.π. Βασικές Αρχές για την Πρόληψη & Θεραπεία Τόσο η πρόληψη όσο και η θεραπεία, βασίζονται στις εξής αρχές:

1. Αποκατάσταση των συστηματικών παραμέτρων:

• Ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη.
• Αποκατάσταση ηλεκτρολυτικών διαταραχών με την κατάλληλη χορήγηση ηλεκτρολυτών.
• Αντιμετώπιση διαταραχών του καρδιαγγειακού συστήματος.
• Αντιμετώπιση διαταραχών του αναπνευστικού συστήματος κ.λ.π.
• Όλα τα παραπάνω γίνονται κάτω από την παρακολούθηση και τις οδηγίες του ιατρού.

2. Διατροφική υποστήριξη του ασθενή βάσει των αναγκών του:

• Άφθονα υγρά.
• Διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες.
• Διατροφή πλούσια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
• Όλα τα παραπάνω γίνονται με την επίβλεψη και τις οδηγίες ιατρού, διαιτολόγου

3. Ελάττωση της τοπικά ασκούμενης πίεσης με τους εξής τρόπους:

• Γρήγορη κινητοποίηση του ασθενή εάν είναι εφικτή.
• Περιστροφή του ασθενή στο κρεβάτι σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Τοποθέτηση ειδικών στρωμάτων άρσης της πίεσης.

4. Προστασία του δέρματος από άλλους εξωτερικούς παράγοντες:
Για τον καθαρισμό του δέρματος αποφύγετε τη χρήση σαπουνιών που ξηραίνουν την επιδερμίδα. Χρησιμοποιήστε φυσιολογικό ορό, που απομακρύνει τους ρύπους απαλά, αποκαθιστά την φυσική υγρασία, διασφαλίζει το φυσιολογικό pH του δέρματος και δεν χρειάζεται ξέπλυμα. Εάν το δέρμα διαβρέχετε από βιολογικά υγρά (ούρα, κ.λ.π.), χρειάζεται προστασία διότι υπάρχει κίνδυνος να παρουσιάσει ερεθισμό, δερματίτιδα ή και εξέλκωση.

5. Τοπική φροντίδα του έλκους:
Αρχικά καθαρίστε καλά το έλκος με άφθονο φυσιολογικό ορό. Αν το τραύμα παρουσιάζει σημεία λοίμωξης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιο αντισηπτικό σκεύασμα, για τον χρόνο και την πυκνότητα που προβλέπει ο κατασκευαστής του. Ξεπλύνετε το αντισηπτικό που χρησιμοποιήσατε και σκουπίστε απαλά το περιβάλλον υγιές δέρμα. Επιλέξτε ένα επίθεμα ανάλογα με την ποσότητα του εξιδρώματος του έλκους.

Αν στο έλκος υπάρχουν νεκρώσεις και το εξίδρωμα είναι περιορισμένο τοποθετήστε Υδροτζέλ της Urgo. Αν υπάρχει αρκετό εξίδρωμα, δεν χρειάζεται Υδροτζέλ, η διαδικασία της απολέπισης γίνεται και με τα επιθέματα. Σε έλκη με κοιλότητα προτείνεται η χρήση Urgosorb Αλγηνικού κορδονιού για να γεμίσει και στη συνέχεια κάλυψη του έλκους με επίθεμα.

Κατάλληλο επίθεμα σε διάσταση είναι εκείνο που είναι μεγαλύτερο από το έλκος από όλες τις πλευρές κατά 1εκ. Αλλάξτε το επίθεμα όταν αυτό κορεστεί από την απορρόφηση του εξιδρώματος του έλκους ή αν υπάρχει διαρροή. Αν παρουσιάζει τοπική λοίμωξη, η αλλαγή πρέπει να γίνεται κάθε μέρα και είναι απαραίτητη η παρακολούθηση από ιατρό ή νοσηλευτή.